Μουρούζης

Επώνυμη βυζαντινής και φαναριώτικης οικογένειας. Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204), οι Μ. κατέφυγαν στην Τραπεζούντα και συνδέθηκαν με τον εκεί αυτοκρατορικό οίκο. Ο φαναριώτικος κλάδος εγκαταστάθηκε το 1665 στη Βυθίη του Βοσπόρου και από αυτόν προήλθαν πολλοί αξιωματούχοι του οθωμανικού κράτους. 1. Αλέξανδρος (Κωνσταντινούπολη 1746 – ;). Ηγεμόνας της Μολδαβίας (1796-1806) και της Βλαχίας (1799-1806), μέγας διερμηνέας της Πύλης. Διακρίθηκε για τις πολιτικές του ικανότητες και το ήθος του. Απέκτησε την ιδιαίτερη εύνοια του σουλτάνου για τις επιτυχείς διαπραγματεύσεις του, ως μέγας διερμηνέας, με τους Ρώσους στο Γαλάτσι, οι οποίες κατέληξαν στη συνθήκη του 1796. Τον ίδιο χρόνο ανακηρύχθηκε ηγεμόνας της Μολδαβίας και αργότερα της Βλαχίας (1799). Κατά τη διοίκησή του αποκατέστησε την τάξη, ίδρυσε ναούς, ελληνικά σχολεία, έχτισε νοσοκομεία, υδραγωγεία κλπ. Όταν η Τουρκία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ρωσίας (1806), ο Μ. απομακρύνθηκε ως ρωσόφιλος. 2. Αλέξανδρος (Κωνσταντινούπολη 1816 – Ιταλία 1873). Γιος του μεγάλου διερμηνέα Κωνσταντίνου (βλ. 7.). Διετέλεσε πρωθυπουργός της Ρουμανίας. 3. Γεώργιος (Κωνσταντινούπολη 1771 – Κύπρος 1793). Γιος του μεγάλου διερμηνέα Κωνσταντίνου (βλ. 7.). Διετέλεσε μέγας διερμηνέας της Πύλης από το 1792. Γνώριζε πολλές ευρωπαϊκές και ασιατικές γλώσσες. Ήλθε σε σύγκρουση με τον διώκτη των χριστιανών, τον αρχιναύαρχο Χουσεΐν πασά και εξορίστηκε στην Κύπρο, όπου σκοτώθηκε με διαταγή του σουλτάνου. 4. Γεώργιος (Αθήνα 1863 – Παρίσι 1907). Αξιωματικός του ελληνικού και του ρωσικού στρατού. Αποφοίτησε από τη στρατιωτική σχολή του Βελγίου, κατετάγη στη Λεγεώνα των Ξένων και υπηρέτησε στην Αλγερία. Πολέμησε στην Κρητική Επανάσταση του 1897 και στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του ίδιου έτους. Παραιτήθηκε από τον ελληνικό στρατό και κατετάγη στον ρωσικό, στο σώμα των ουσάρων της φρουράς του Νικολάου B’ Διακρίθηκε στον Ρωσοϊαπωνικό πόλεμο του 1905 και ιδιαίτερα στη μάχη του Μούκδεν. Δολοφονήθηκε στο Παρίσι από έναν άγνωστο. Ο Μ. έγινε ήρωας διάφορων επεισοδίων, τα οποία, μαζί με τον γενναίο και τυχοδιωκτικό χαρακτήρα του, τον έκαναν θρυλικό ήρωα λαϊκών μυθιστορημάτων. 5. Δημήτριος (Κωνσταντινούπολη 1768 – Σούλμα 1812). Γιος του Αλέξανδρου (βλ. 1.). Μέγας διερμηνέας από το 1808, πέτυχε από τον σουλτάνο Σελίμ την άδεια να επανιδρυθεί η Μεγάλη του Γένους Σχολή στο Κουρουτσουσμέ. Φρόντισε επίσης να ιδρυθούν ελληνικά σχολεία στις επαρχίες. Ανέλαβε τις διαπραγματεύσεις με τον Ρώσο στρατηγό Κουτούζοφ, αλλά η υπογραφή της συνθήκης προκάλεσε την οργή του Γάλλου πρεσβευτή Σεβαστιάνι, ο οποίος τον διέβαλε στους Τούρκους με τη συκοφαντία ότι είχε μυστικές συνεννοήσεις με τους Ρώσους. Για να ικανοποιηθεί η Γαλλία, ο Μ. αποκεφαλίστηκε και το κεφάλι του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη. 6. Κωνσταντίνος (Κωνσταντινούπολη 1730 – Κωνσταντινούπολη 1787). Ηγεμόνας της Μολδαβίας (1777-82). Απέκτησε ευρεία παιδεία και γνώριζε πολλές γλώσσες. Διετέλεσε μέγας διερμηνέας της Πύλης και ανέλαβε την ηγεμονία της Μολδαβίας μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου Γκίκα (1777). Καθιέρωσε διοικητικές μεταρρυθμίσεις, περιόρισε με σκληρότητα τις αυθαιρεσίες των βογιάρων και ενίσχυσε την ελληνική εκπαίδευση. Το 1782 αντικαταστάθηκε από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Εκτοπίστηκε στην Τένεδο και, όταν γύρισε στην Κωνσταντινούπολη, πέθανε. 7. Κωνσταντίνος (Κωνσταντινούπολη 1789 – 1821). Γιος του Αλέξανδρου (βλ. 1.). Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη και απέκτησε σημαντική παιδεία και γλωσσομάθεια. Διορίστηκε μέγας διερμηνέας το 1821, λίγο πριν ο Υψηλάντης κηρύξει την επανάσταση στις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Η θέση του έγινε δεινή όταν ξέσπασε η τουρκική τρομοκρατία με συλλήψεις Ελλήνων. Όπως γράφει ο Φιλήμων, ο Γρηγόριος Ε’ παρότρυνε τον Μ. να φύγει, αλλά αυτός έμεινε στην Κωνσταντινούπολη, όπου αποκεφαλίστηκε (4 Απριλίου 1821) μπροστά στον σουλτάνο Μαχμούτ. 8. Κωνσταντίνος (Οδησσός 1821 – Αθήνα 1876). Γιος του μεγάλου διερμηνέα Κωνσταντίνου (βλ. 7.). Σπούδασε στη Ναυτική σχολή της Γαλλίας και έγινε αξιωματικός του γαλλικού ναυτικού. Όταν ήλθε στην Ελλάδα, διετέλεσε υπασπιστής του Όθωνα τον οποίο ακολούθησε, μετά την εκθρόνισή του, στο Μόναχο. 9. Νικόλαος (1791 – 1821). Γιος του Αλέξανδρου (βλ. 1.). Διερμηνέας του τουρκικού στόλου. Μετά τον αποκεφαλισμό του αδελφού του Κωνσταντίνου (βλ. 7.), κλείστηκε στις φυλακές του Ταρσανά και καρατομήθηκε στις 6 Μαΐου 1821 μπροστά στον σουλτάνο. 10. Παναγιώτης (Κωνσταντινούπολη 1769 – 1812). Γιος του Κωνσταντίνου (βλ. 6.). Διετέλεσε μέγας διερμηνέας του Στόλου, αλλά όταν περιέπεσε στη δυσμένεια του σουλτάνου Μαχμούτ αποκεφαλίστηκε. 11. Παναγιώτης (; – Βιέννη 1859). Αξιωματικός του ρωσικού στρατού, πολέμησε επικεφαλής των ελληνικών τμημάτων στον Κριμαϊκό πόλεμο. Τραυματίστηκε στην πολιορκία της Σεβαστούπολης, στη μάχη του Μαλακόφ. Προσωπογραφία του Κωνσταντίνου Μουρούζη, μέλους της επιφανούς φαναριώτικης οικογένειας.